مقدمه

همه ساله بخش زیادی از حوادث ناشی از کار به دلیل نقصان در سیستم های حفاظتی اتفاق می افتد و بهترین راه کنترل این گونه حوادث ناشی از کار، کنترل از مبادی تولید و واردات این دستگاهها و قبل از بهره برداری آنها می باشد؛ به همین دلیل انجام آزمایش­های لازم پیش از بهره­برداری از ماشین­ها، دستگاهها، ابزار و لوازمی که آزمایش آنها مطابق آیین نامه­های مصوب شورای عالی کار حفاظت فنی ضروری شناخته شده است.

جایگاه قانونی

همان طور که می دانیم ابعاد مختلف حفاظت فنی و ایمنی و بهداشت کار از حیث اجتماعی و اقتصادی موجب شده است که مقررات نسبتاً جامع و مفصلی در این خصوص وجود داشته باشد که در قسمت های مختلف این مقررات گاهی آزمایش هایی،  به منظور اطمینان از انطباق آن دستگاه ها با استاندارد های حفاظتی و بهداشتی ، پیش از بهره برداری از آن ماشین ها، دستگاهها، ابزار و لوازم مقرر شده اند و قانون کار به منظور تضمین اجرای این مقررات ماده (89 ) را تقریر نموده است.

به موجب ماده (89) قانون کار: «کارفرمایان مکلفند پیش از بهره برداری از ماشین­ها، دستگاه­ها، ابزار و لوازمی که آزمایش آنها مطابق آیین نامه­های مصوب شورای عالی کار حفاظت فنی ضروری شناخته شده است آزمایش های لازم را توسط آزمایشگاهها و مراکز مورد تایید شورای عالی حفاظت فنی انجام داده و مدارک مربوطه را حفظ و یک نسخه از آنها را برای اطلاع به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال نمایند.»

برای تضمین اجرای این ماده قانون کار در ماده (177) ضمن جرم تلقی نمودن تخلف از این ماده مجازات هایی نسبتاً شدیدی  را به شرح ذیل برای متخلفین تعیین شده است: « برای هر مورد تخلف حسب مورد علاوه بر رفع تخلف یا تادیه حقوق کارگر و یا هر دو در مهلتی که دادگاه با کسب نظر نماینده وزارت کار و امور اجتماعی تعیین خواهد کرد، به حبس از 91 تا 120 روز  و یا جریمه نقدی به ترتیب ذیل محکوم خواهند شد.

لازم به توضیح است که مجموعه­ای از مقررات حفاظت فنی و بهداشت کار( عمدتاً مصوب شورای عالی حفاظت فنی ) موجود است که بخش عمده­ای از آنها معطوف به ابزار و ماشین­آلاتی است که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد و در این قبیل آیین نامه ها الزاماتی در خصوص انجام آزمایش­های لازم پیش از بهره برداری پیش بینی شده است که خارج از موضوع این نوشتار می باشد.

 

لزوم تایید لوازم حفاظت فنی و بهداشتی پیش  از تولید یا واردات:

انجام  و اجرای مقررات حفاظتی و بهداشتی و ایمنی کار طبیعتاً مستلزم به کارگیری ابزار و لوازمی است که چنانچه خود این ابزار فاقد ویژگی ها و استانداردهای لازم باشند نه تنها نمی توانند کمکی در رعایت مقررات و نکات حفاظت ایمنی نمایند بلکه ممکن خود باعث بروز خطرات و مشکلاتی گردند. در این میان به ویژه ابزار و ادواتی که طبق آیین نامه وسایل حفاظت انفرادی – مصوب 21/12/1340 شورای عالی حفاظت فنی- به منظور حفاظت از کارگران در مقابل خطرات مورد استفاده قرار می گیرند از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد.

 قانون کار به منظور اطمینان از وجود استاندارهای حفاظتی و ایمنی و بهداشتی ماده (90) را به شرح ذیل تقریر نموده است « کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی که بخواهند لوازم حفاظت فنی و بهداشتی را وارد یا تولید کنند، باید مشخصات وسایل را حسب مورد همراه با نمونه های  آن به وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ارسال  دارند و پس از تایید ، به ساخت یا وارد کردن این وسایل اقدام نمایند »

همانطور که گفته شد بخش مهمی از ابزار و ادوات حفاظت انفرادی مربوط به حفاظت انفرادی می باشد که مقررات مربوط به آن در آیین نامه وسابل حفاظت انفرادی – مصوب 21/12/1340 شورای عالی حفاظت فنی – مصوب شده است . این آیین نامه در ده فصل و 110 ماده به تصویب رسیده و به موجب آن وسایل حفاظت انفرادی عبارتند از: لباس کار، پیش بند، کلاه فلزی (کاسکت )، کلاه کار و سربند، ماسک جوشکاری و عینک و سایر انواع ماسک­ها، حفاظ گوش، کمربند حفاظتی و کمربند نجات، انواع دستکش­ها، کفش وچکمه و گتر.که در هر مورد استانداردها و ضوابط ویژه ای تقریر گردیده که وسایل مذکور باید در انطباق و هماهنگی با آن ضوابط باشند تا هدف تامین حفاظت انفرادی و سایر ابزار و ادوات حفاظتی  فاقد استانداردها و ویژگی های لازم باشند مانع خطرات  ناشی از کار نخواهند بود و بلکه ممکن است اطمینان کاذبی که استفاده از آن ابزار به وجود می­آورد خود در تشدید خطرات نقش ایفا نمایند. بنابراین اطمینان از انطباق ابزار حفاظتی با استانداردهای تعریف شده اهمیت بسیاری داشته و از همین روی قانون­گذار برای ممانعت از ورود و استفاده ابزار غیراستاندارد تولیدکنندگان و واردکنندگان لوازم حفاظت فنی و بهداشتی را مکلف به تأیید آنها نموده و برای متخلفان مجازات­هایی را به شرح ماده (177) قانون کار در نظر گرفته است.

نکته شایان گفتن دیگر این است که مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت و بهداشت کار برای بسیاری از دستگاهها، تجهیزات و نیز وسایل حفاظت فردی  استانداردهای لازم  و آزمایشهای پایه را تدوین ننموده اند و در این راستا از استانداردهای ISO، EBD، CE و مقررات و آیین­های کارILO، OHSAS، OSHA، مؤسسة استاندارد کانادا – CSA، مؤسسة ملی ایمنی و بهداشت شغلی – NIOSH، NFPA و ... استفاده می گردد که ضرورت دارد این خلأ و نقص را با استفاده از کارشناسان کشور و اساتید دانشگاه مرتفع نمایند.

 

ایمنی ماشین­آلات و تجهیزات مورد استفاده در کارگاهها

یکی از عوامل مهم در بروز حوادث ناشی از کار تجهیزات و دستگاه­های نا ایمنی است که در خطوط تولید  کارگاه­ها و کارخانجات به کارگیری می شوند. بسیاری از این تجهیزات در کارگاههای مختلف مشترک بوده و اگر چه تعداد کارگاهها و کارخانجاتی که از این دستگاهها استفاده می کنند، زیاد است اما مبادی ورودی یا تولیدی این دستگاهها محدود و قابل کنترل تر می باشد که در صورت حل مسائل ایمنی در همان مبادی, بخش زیادی از خطرات کارگاهها قبل از ورود به کارگاهها مرتفع شده و از تعداد حوادث ناشی از کار و بروز بیماری های ناشی از کار می کاهد.

با توجه به مرجعیت مرکز تحقیقات و تعلیمات وزارت کار در صدور مجوز، استاندارد و صلاحیت­های ایمنی، به نظر می رسد که این مرکز همانطوری که با آموزش و صدور مجوز برای افراد حقیقی و حقوقی در انجام معاینات و صدور تاییدیه و یا گواهی های ایمنی در خصوص تجهیزاتی مانند دیگ بخار بحث ایمنی در کارگاه ها را پوشش داده اند، بحث صدور گواهی صلاحیت برای دستگاهها, ماشین آلات و تجهیزات مورد استفاده در کارگاهها و کارخانه ها را از مبادی وارداتی و تولید مورد پوشش قرار دهد و این آمادگی را داشته باشد تا در صورت نیاز مصرف کنندگان به اخذ گواهی ماشین آلات مورد استفاده در کارگاهها، این خدمت را به جامعه ی کارگران و کارفرمایان عرضه دارند.

هم زمان با تأسیس شرکتهای صدور گواهی صلاحیت برای وسایل و ماشین آلات، تأسیس و افزایش شرکت های مشاوره ای که به وارد کنندگان یا تولید کنندگان در جهت اخذ این گواهی ها کمک می نمایند، ضروری به نظر می رسد.

فرایند مورد استفاده در اجرای الزامات قانونی می تواند مانند شرکت­های صدور مجوز و مشاوره­ای در راستای اخذ گواهی های مدیریت کیفیت اجرا شده و به یک الزام قانونی برای تمام تولید کنندگان، وارد کنندگان و مصرف کنندگان از دستگاهها و ماشین آلات مبدل گردد.

در این سیستم مرکز تحقیقات و تعلیمات وزارت کار به عنوان نهاد صادر کننده ی مجوز، در زمان آموزشهای مقدماتی به این شرکتها و در زمان صدور مجوز و تمدید مجوز، موفق به کسب درآمد شده و ضمن این که اجرایی شدن این قانون در راستای اهداف عالیه مرکز تحقیقات و تعلیمات وزارت کار می باشد، بحث درآمد زایی برای این مرکز که همواره با مشکل مواجه بوده است را به خوبی مرتفع می نماید و نه تنها این مسئله منجر به تقویت این نهاد می گردد، بلکه با ایمن سازی مؤثر کارگاه­ها، حوادث و بیماری ها در جوامع کارگری به شدت کاهش یافته و گام بلندی در راستای صیانت از نیروی کار و کاهش خسارات جانی و مادی برداشته می شود.

توسعه ی فعالیت مرکز تحقیقات در زمینه صدور مجوز و یا تمدید و نظارت بر شرکت­های مشاوره­ای و صادر کننده ی گواهی باید منجر به افزایش مراکز تحقیقات استانی گردد و با توجه به کسب درآمد مناسبی که در اجرای این الزام قانونی پیش بینی می شود، توسعه ی مراکز تحقیقات استانی که متولی بحث آموزش و اندازه گیری آلاینده­های محیطی نیز هستند در استان­ها، منجر به کاهش هزینه­ی کارگاه­ها در این امور نیز خواهد شد.

بازرسان کار

 

حسن عبدی                                                                  سیاوش آقاجانی